Dùng dây tăng đơ để nâng cẩu hàng hóa được không?

Dùng dây tăng đơ để nâng cẩu hàng hóa được không? Câu trả lời là TUYỆT ĐỐI KHÔNG. Phân tích sự khác biệt về hệ số an toàn (SF) giữa dây chằng hàng và dây cẩu hàng.

Dây tăng đơ chằng hàng được thiết kế chuyên biệt cho việc chằng buộc (lashing), trong khi dây cẩu hàng được thiết kế cho việc nâng hạ (lifting). Việc nhầm lẫn giữa hai công cụ này là nguyên nhân chính gây ra nhiều tai nạn lao động nghiêm trọng. Bài viết dưới đây phân tích chi tiết các lý do kỹ thuật đằng sau quy định này.

I. Sự khác biệt cốt lõi: Hệ số an toàn (Safety Factor - SF)

Yếu tố kỹ thuật quan trọng nhất phân biệt giữa thiết bị chằng buộc và thiết bị nâng hạ là Hệ số an toàn (SF).

1. Dây tăng đơ (Ratchet Strap) - Tiêu chuẩn EN 12195-2

Hệ số an toàn: Thường là 2:1.

Ý nghĩa: Tải trọng phá vỡ (Breaking Strength) chỉ gấp 2 lần Tải trọng làm việc (Lashing Capacity). Ví dụ, một dây tăng đơ có khả năng chằng buộc 5 tấn sẽ đứt ở lực 10 tấn.

Môi trường làm việc: Được thiết kế cho lực tĩnh (static force) và ma sát để giữ hàng nằm yên trên sàn xe.

2. Dây cẩu hàng (Webbing Sling) - Tiêu chuẩn EN 1492-1

Hệ số an toàn: Bắt buộc từ 5:1, 6:1 hoặc 7:1.

Ý nghĩa: Một dây cẩu hàng có tải trọng làm việc 1 tấn thực tế phải chịu được lực kéo đứt tối thiểu là 5 đến 7 tấn.

Môi trường làm việc: Được thiết kế để chịu tải trọng động (dynamic load), các cú giật cục bộ và rung lắc mạnh khi hàng hóa lơ lửng trên không trung.

Kết luận kỹ thuật: Hệ số an toàn 2:1 của dây tăng đơ là quá thấp và không đủ tiêu chuẩn để chịu được các xung lực đột ngột trong quá trình nâng cẩu. Sử dụng dây tăng đơ để cẩu hàng là vi phạm nghiêm trọng nguyên tắc an toàn.

II. Khác biệt về vật liệu và cấu tạo cơ khí

Ngoài hệ số an toàn, cấu tạo vật lý của hai loại dây cũng phục vụ các mục đích hoàn toàn khác nhau.

1. Độ giãn dài (Elongation)

Dây tăng đơ: Được làm từ Polyester có độ giãn thấp (thường <7% tại LC) để duy trì lực căng. Tuy nhiên, tính chất này khiến dây kém khả năng hấp thụ lực sốc (shock absorption) khi nâng cẩu.

Dây cẩu hàng: Có cấu trúc dệt đặc biệt để hấp thụ năng lượng và chịu được áp lực tại các điểm tiếp xúc sắc cạnh tốt hơn.

2. Cơ cấu khóa và Móc (Hooks)

Dây tăng đơ: Sử dụng cơ cấu bánh cóc (ratchet buckle) và các loại móc J (J-hook). Các móc này được thiết kế để móc vào thành xe hoặc điểm neo cố định. Khi chịu lực theo phương thẳng đứng (nâng lên), các móc này có nguy cơ bị duỗi thẳng hoặc trượt ra khỏi điểm neo. Hơn nữa, cơ cấu bánh cóc có thể bị bung mở bất ngờ khi chịu tải trọng động.

Dây cẩu hàng: Không có cơ cấu cơ khí chuyển động (trừ xích), thường là dạng vòng tròn (endless) hoặc hai đầu mắt (eye-to-eye), đảm bảo kết nối chắc chắn và không thể tự tháo rời.

III. Rủi ro thực tế khi sử dụng sai mục đích

Việc cố tình sử dụng dây tăng đơ để nâng cẩu dẫn đến các rủi ro sau:

Đứt dây đột ngột: Do không chịu được tải trọng động (ví dụ: khi cần cẩu giật khởi động), dây tăng đơ có thể đứt ngay cả khi tải trọng hàng hóa nhỏ hơn thông số ghi trên dây.

Bung khóa tăng đơ: Rung động trong quá trình nâng có thể làm lẫy khóa bị trượt, khiến hàng hóa rơi tự do.

Từ chối bảo hiểm: Trong trường hợp xảy ra tai nạn, các công ty bảo hiểm sẽ từ chối bồi thường vì lỗi sử dụng thiết bị sai mục đích kỹ thuật và sai quy định an toàn lao động.

IV. Giải pháp đúng: Sử dụng Dây cẩu hàng chuyên dụng (Webbing Sling)

Để nâng hạ hàng hóa an toàn, bắt buộc phải sử dụng Dây cẩu hàng (Cáp vải) tuân thủ tiêu chuẩn EN 1492-1.

Nhận diện: Dây cẩu hàng được mã hóa màu theo tải trọng quốc tế (Ví dụ: Màu Tím = 1 tấn, Màu Xanh lá = 2 tấn, Màu Vàng = 3 tấn...).

Tem nhãn: Trên tem của dây cẩu hàng phải ghi rõ "WLL" (Working Load Limit) và hệ số an toàn "SF 5:1" hoặc cao hơn. Trong khi tem dây tăng đơ thường ghi "LC" (Lashing Capacity) và dòng cảnh báo "NOT FOR LIFTING" (Không dùng để nâng hạ).

V. Tổng kết

Trong kỹ thuật an toàn công nghiệp, không có sự linh động cho việc thay thế thiết bị sai công năng. Dây tăng đơ chỉ dùng để chằng buộc. Dây cẩu hàng dùng để nâng hạ. Việc tuân thủ nguyên tắc này là bắt buộc để đảm bảo an toàn tính mạng con người và tài sản. Các đơn vị vận hành cần trang bị đầy đủ cả hai loại thiết bị này và đào tạo nhân sự phân biệt rõ ràng để tránh các sự cố đáng tiếc.

Cần tư vấn về các loại dây cẩu hàng, dây tăng đơ đạt chuẩn hệ số an toàn? Liên hệ ngay với DARAVIN để được hỗ trợ tư vấn kỹ thuật chính xác.